“Đừng đổ lỗi cho AI khi bạn đặt câu hỏi như đang nói chuyện mơ.”

Trong một buổi trò chuyện cà phê, bạn tôi – một nhà thiết kế đồ họa – bỗng gào lên sau khi thử dùng AI để hỗ trợ công việc:

“Tao bảo nó thiết kế giúp poster sinh nhật, mà nó đưa ra cái thứ… như từ năm 1998 vậy!”

Tôi cười. Không phải vì AI làm sai, mà vì… bạn tôi vừa phạm một lỗi rất phổ biến: đặt một câu lệnh mơ hồ rồi mong AI hiểu như bạn thân 10 năm.

Trong thời đại mà AI có thể viết thơ, sáng tác nhạc, làm slide thuyết trình và... đôi khi còn “thả thính”, thật khó tin khi nhiều người vẫn cho rằng AI “ngu”. Nhưng sự thật có thể khiến bạn bất ngờ:
AI không ngu – bạn chỉ chưa biết hỏi đúng cách.

🧠 AI có “trí tuệ”, nhưng không có “trực giác”

AI hiện đại như ChatGPT, Claude hay Gemini không hiểu cảm xúc, không có ký ức, và cũng không thể “đọc ý” bạn như một người thân quen. Nó xử lý dữ liệu bằng xác suất và logic – nghĩa là nó chỉ có thể phản hồi dựa trên những gì bạn thực sự viết ra, không hơn, không kém.

AI không biết bạn đang buồn, đang vội, hay đang muốn gây ấn tượng với sếp. Nó chỉ thấy bạn gõ:

“Viết một bài thật hay.”

Và thế là, nó làm đúng yêu cầu – chỉ có điều, “hay” theo định nghĩa... của Internet.

❌ Hỏi mơ hồ – nhận về câu trả lời lạc quẻ

Đây là lỗi phổ biến nhất: đặt câu hỏi quá chung, quá trừu tượng.

Ví dụ:

❌ Bạn hỏi: “Viết giúp tôi một đoạn giới thiệu thật hay về sản phẩm làm đẹp.”
➡️ AI trả lời một đoạn văn nghe “có vẻ hay”, nhưng không đủ cụ thể, không hấp dẫn người đọc mục tiêu.

✅ Bạn hỏi:
“Viết đoạn quảng cáo Facebook (150 chữ), giới thiệu serum dưỡng trắng, giọng văn trẻ trung, hướng đến phụ nữ thành thị 25–35 tuổi, nhấn mạnh thành phần thiên nhiên và bảo hành 30 ngày.”
➡️ Kết quả sẽ rõ ràng, trúng đích và sử dụng được ngay.

AI là một công cụ mạnh, nhưng nếu bạn dùng nó như… người chơi đoán chữ, thì kết quả cũng chỉ là một màn “hỏi sao – trả vậy”.

🤖 AI có tri thức sâu rộng – nhưng thiếu “linh hồn con người”

Một điểm mạnh của AI là khả năng tiếp cận thông tin đa lĩnh vực: từ lịch sử chiến tranh thế giới đến công thức keto, từ lập trình game đến thơ Haiku. Nhưng điều AI thiếu là trải nghiệm cá nhân, cảm xúc thật và trực giác xã hội.

Khi bạn nói: “Viết một bài buồn,” AI sẽ không hiểu đó là nỗi buồn của tuổi trẻ, nỗi buồn chia tay, hay nỗi buồn vì... hết tiền. Bạn cần làm rõ:

“Tôi đang thất tình, viết giúp tôi một bài chia sẻ cảm xúc, giọng văn trầm lặng, như một người đang ngồi một mình nghe nhạc Trịnh.”

➡️ Chỉ khi đó, AI mới có cơ hội thể hiện sự “thông minh” thật sự.

🎯 Hỏi đúng – nhận lại kết quả đỉnh

Muốn AI làm việc tốt, bạn chỉ cần nhớ 3 chữ vàng:
CỤ THỂ – NGỮ CẢNH – MỤC TIÊU

Một công thức hỏi chuẩn:

“Viết [loại nội dung], về [chủ đề gì], dành cho [ai], giọng văn [phong cách nào], có độ dài [bao nhiêu], cần nhấn mạnh điều gì?”

Ví dụ:
“Viết kịch bản video TikTok dài 30 giây, giới thiệu sản phẩm chăm sóc tóc dành cho nam giới tuổi 25–35, giọng văn hài hước, nhấn mạnh công dụng chống gàu và tự tin khi ra ngoài.”

Với cấu trúc như vậy, AI sẽ trả lời cực kỳ sát ý – bạn không phải sửa lại quá nhiều.

💡 Kết luận: Người hỏi giỏi – AI trả lời hay

AI không phải là nhà tâm lý học hay bạn tri kỷ. Nó không đoán ý bạn từ vài chữ rút gọn kiểu “làm giúp mình cái gì đó xịn xịn”. Nó là công cụ – một công cụ mạnh mẽ, nhưng cần sự hướng dẫn chính xác từ bạn.

Và lần sau, khi bạn định thốt lên “AI ngu thật đấy”, hãy dừng lại một nhịp và tự hỏi:

“Mình đã hỏi đủ rõ chưa?”

Bạn sẽ thấy: AI không ngu – chỉ là đang đợi bạn kích hoạt nó đúng cách.