AI và hành trình xây dựng niềm tin số trong kỷ nguyên dữ liệu mở

Ngày đăng: 29/07/2025 – Biên tập bởi aichaintech.net

Khi trí tuệ nhân tạo (AI) phát triển mạnh mẽ, một thách thức lớn mà xã hội hiện đại phải đối diện không còn nằm ở khả năng của công nghệ, mà là ở niềm tin. Trong kỷ nguyên dữ liệu mở, nơi mà thông tin được chia sẻ gần như tức thời, thì việc xây dựng niềm tin số (digital trust) trở thành một yếu tố sống còn.

AI không chỉ là công cụ, mà là người đồng hành số

Trí tuệ nhân tạo hiện đang can thiệp vào hầu hết các lĩnh vực của đời sống – từ y tế, giáo dục, tài chính đến quản lý hành chính công. Tại Việt Nam, nhiều thành phố đang thử nghiệm các hệ thống “AI chính phủ” để xử lý phản ánh của người dân, phát hiện gian lận trong quản lý công sản, hoặc hỗ trợ công tác tuyển sinh – tất cả đều đòi hỏi một mức độ tin tưởng nhất định của công chúng.

Tuy nhiên, niềm tin không tự nhiên sinh ra. AI chỉ có thể được chấp nhận khi người dân hiểu cách nó hoạt động, giới hạn của nó, và quan trọng nhất là ai đứng sau hệ thống ấy.

Minh bạch và giải thích được: Hai trụ cột của niềm tin số

Một hệ thống AI mạnh mẽ không chỉ cần chính xác mà còn cần minh bạch. Giới chuyên gia gọi đó là AI có thể giải thích (Explainable AI – XAI). Tại Việt Nam, nhiều ứng dụng đang bắt đầu yêu cầu công khai cách các mô hình ra quyết định, đặc biệt trong các lĩnh vực nhạy cảm như chấm điểm tín dụng, tuyển dụng hoặc xử lý hồ sơ hành chính.

Ngoài ra, việc mở mã nguồn, đánh giá độc lập, và kiểm toán thuật toán đang trở thành xu thế mới, giúp củng cố lòng tin từ phía cộng đồng và doanh nghiệp.

Từ niềm tin đến hành động: Cần một khung pháp lý rõ ràng

Hiện nay, Việt Nam đã có những bước đi đầu tiên trong việc xây dựng khung pháp lý cho AI, nhưng vẫn còn thiếu các điều luật cụ thể về trách nhiệm, đạo đức và quyền riêng tư. Khi dữ liệu cá nhân là "nguyên liệu đầu vào" của nhiều mô hình AI, thì người dùng cần được bảo vệ khỏi các hành vi thu thập, sử dụng hoặc rò rỉ trái phép.

Một luật AI quốc gia, kết hợp với cơ chế cấp phép, kiểm định và phản hồi xã hội, sẽ là bước tiến lớn để đảm bảo AI phát triển đúng hướng – nhân văn, minh bạch và bền vững.

Kết luận

Niềm tin số không đến từ công nghệ, mà đến từ cách công nghệ được triển khai, quản lý và minh bạch với xã hội. Khi người dân được bảo vệ, được hiểu rõ AI đang làm gì với dữ liệu của họ, và được trao quyền phản hồi, thì khi đó – AI mới thực sự là người bạn đồng hành tin cậy trên hành trình chuyển đổi số.